Wilhelm Dilthey

Wilhelm Dilthey
Ganwyd	Wilhelm Christian Ludwig Dilthey  19 Tachwedd 1833  Biebrich
Bu farw	1 Hydref 1911  Seis am Schlern
Dinasyddiaeth	Teyrnas Prwsia
Addysg	Doctor of Sciences
Alma mater	Prifysgol Ruprecht Karl Heidelberg Prifysgol Humboldt Berlin
Galwedigaeth	athronydd, hanesydd, seicolegydd, diwinydd, addysgwr, cymdeithasegydd, academydd, beirniad llenyddol, athro
Cyflogwr	Prifysgol Basel Prifysgol Wrocław Prifysgol Christian Albrecht Kiel Prifysgol Humboldt Berlin
Prif ddylanwad	Immanuel Kant, Friedrich Schleiermacher, Georg Hegel, John Stuart Mill
Mudiad	athroniaeth y Gorllewin
Priod	Katharina Dilthey
Plant	Clara Misch
Gwobr/au	Urdd Teilyngdod am Wyddoniaeth a Chelf

Athronydd o'r Almaen oedd Wilhelm Dilthey (19 Tachwedd 1833 – 1 Hydref 1911) sydd yn nodedig am ei gyfraniadau pwysig at fethodoleg y dyniaethau a'r gwyddorau dynol eraill.

Bywyd cynnar ac addysg

Ganed Wilhelm Dilthey ar 19 Tachwedd 1833 yn Biebrich, ger Wiesbaden, Nassau, yng Nghydffederasiwn yr Almaen. Diwinydd yn yr Eglwys Ddiwygiedig oedd ei dad. Mynychodd yr ysgol ramadeg yn Wiesbaden cyn iddo astudio diwinyddiaeth ym Mhrifysgol Heidelberg. Symudodd i Brifysgol Berlin a newidiodd ei gwrs i athroniaeth. Gweithiodd am gyfnod fel athro mewn ysgolion uwchradd Berlin, ond ymhen fawr o dro rhoes y gorau i hynny a chanolbwyntiodd yn gyfan gwbl ar ei astudiaethau. Trodd ei sylw at sawl gwahanol bwnc, gan gynnwys Cristnogaeth foreol, hanes athroniaeth, llenyddiaeth, a cherddoriaeth, a dilynodd y newyddion diweddaraf o ddatblygiadau a darganfyddiadau'r gwyddorau dynol empiraidd: cymdeithaseg, ethnoleg, seicoleg, a ffisioleg. Ysgrifennodd Dilthey gannoedd o adolygiadau a thraethodau yn ystod ei ugeiniau, sydd yn dystiolaeth o'i ddiddordebau eang a'i gynhyrchiant egnïol. Wedi iddo dderbyn ei ddoethuriaeth a'i gymhwyster ddarlithio o Brifysgol Berlin ym 1864.

Gyrfa academaidd

Penodwyd yn athro gan Brifysgol Basel ym 1866, gan Brifysgol Kiel ym 1868, a chan Brifysgol Breslau ym 1871. Fe olynodd R. H. Lotze ym Mhrifysgol Berlin, a bu yn y swydd honno am weddill ei oes.

Diwedd ei oes

Bu farw Wilhelm Dilthey yn 77 oed ar 1 Hydref 1911 yn Seis am Schlern, De Tyrol, Awstria-Hwngari (bellach yn nhalaith Bolzano, yr Eidal).

Llyfryddiaeth

• Einleitung in die Geisteswissenschaften (1883)
• Ideen über eine beschreibende und zergliedernde Psychologie (1894)
• Der Aufbau der geschichtlichen Welt in den Geisteswissenschaften (1910)